Guilty until proven innocent?
2.1.25
In de Kunsthal in Rotterdam zijn op dit moment meerdere bijzondere tentoonstellingen te bezoeken. Zo is er de tentoonstelling Matter of Place met het werk van Thomas J. Price, de man die in Nederland faam verwierf dankzij het beeld ‘Moments Contained’ op het plein voor Rotterdam Centraal. Dit beeld van een jonge Zwarte vrouw met Nike Air Max schoenen aan, en met haar handen nonchalant in de zakken van haar joggingbroek, deed zoveel stof opwaaien dat tout Nederland in één klap wist wie Thomas J Price is. Racistisch Nederland snapte maar niet waarom Rotterdam een beeld van een Zwarte vrouw zou neerzetten. De rest van Rotterdam is volgeplempt met witte mannen wiens geschiedenis bij nader inzien niet altijd even zuiver is, maar bij een onbekende Zwarte vrouw trekken we in Rotterdam een grens. Het beeld – waar veel Rotterdammers zich in kunnen herkennen – werd zelfs een belediging genoemd. Nu, amper twee jaar later, is het niet meer weg te denken. Ze hoort er echt bij. Moments Contained is geïntegreerd in het straatbeeld.
Het bijzondere aan de tentoonstelling in de Kunsthal is dat het je – of liever: mijn – westerse blik op de kunstgeschiedenis corrigeert. De beelden die Price maakt bevragen niet alleen hoe we naar Zwarte mensen en mensen van kleur kijken, maar ook wat we wel of niet van waarde schatten. Van de materialen die hij gebruikt – brons maar zodanig bewerkt dat het plastic lijkt –, tot de formaten die hij kiest: overweldigend groot tot minuscuul waardoor je uitgenodigd wordt dichterbij te komen. Het werk van Price is enerzijds toegankelijk en on the nose maar ook spot on. Je kunt niet níet geconfronteerd worden met je biases. Zo is er de ruimte met kleine beelden van naakte Zwarte mannen. Door hun formaat word je gedwongen dichterbij te komen en écht te kijken. De een staat er wat verloren bij, de ander met gebalde vuisten. Ik vroeg me af wat er in hen om gaat. Waar zouden ze aan denken? En toen drong het tot me door: hoe vaak vraag ik me dat eigenlijk af van gewone, levende, Zwarte mannen? In de huidige maatschappij is er geen ruimte voor hun emoties of hun gelaagdheid.
De Kunsthal lijkt met alle tentoonstellingen die op dit moment te zien zijn, vooroordelen te willen bevragen. Zo is er ‘Drawn: Rotterdam! May I Exist’ waarin Rotterdamse kunstenaars kritiek uiten op de rol van de gemeentelijke politiek in de wooncrisis en de ontmenselijking van dak- en thuislozen. Er is de tentoonstelling van Adam Rouhana, ‘Before Freedom’ met foto’s uit Palestina die het gewone, dagelijkse leven in Palestina tonen, met krachtige beelden die ons beeld van Palestina een tikkeltje doen kantelen, of de kijker in ieder geval doen beseffen dat Palestijnen in Palestina gewoon willen leven. En dan is er nog de tentoonstelling ‘Diva’, waar “de ongeëvenaarde kracht en de grenzeloze, feminiene creativiteit van iconische artiesten die met hun bravoure en ambitie de ‘status quo’ hebben uitgedaagd” wordt gevierd. Om de Diva in stereotiepe clichés te omschrijven: de tentoonstelling is een beetje veel. Dat terwijl de expositie onderhoudend begint met uitleg over de onstaansgeschiedenis van de Diva, de wijze waarop sommige diva’s niet alleen voor zichzelf opkwamen, maar ook de weg plaveiden voor anderen – hallo Josephine Baker! – en hoe sommige artiesten hun werk gebruikten om maatschappelijke en politieke verandering teweeg te brengen, denk aan Billie Holiday of Aretha Franklin.
En toen was daar, in de Diva-tentoonstelling, een beeld van mensenrechtenactivist Angela Davis. Of nu ja, niet zomaar een beeld, maar een replica van de WANTED-poster die de FBI in 1970 verspreidde toen Davis ervan werd verdacht medeplichtig te zijn aan de moord van een rechter. Het beeld is opgenomen in de tentoonstelling omdat Aretha Franklin – een diva – in 1970 heeft aangeboden om een borgtocht te betalen voor Davis. Je moet even wat gedachtesprongetjes maken, maar dan kom je er wel. In de tekst onder de poster valt over Davis te lezen: “Ze was gearresteerd wegens haar vemeende betrokkenheid bij de dood van een rechter.” Nergens wordt vermeld dat Davis – na een jaar gevangen te hebben gezeten – uiteindelijk is vrijgesproken. Van een vermeende betrokkenheid was dus helemaal geen sprake. De WANTED-poster is echter zo krachtig dat je haast vanzelfsprekend in haar schuld gaat geloven.
Men zegt weleens dat één beeld meer zegt dan duizend woorden. Laten we hopen dat Thomas J Price nog duizenden beelden kan maken. Bij gebrek aan de juiste woorden blijkt meer dan eens de noodzaak.